| Imię i nazwisko: | Marco van Basten |
| Data urodzenia: | 31 października 1964 |
| Narodowość: | Holender |
| Miejsce urodzenia: | Utrecht |
| Pozycja: | Napastnik |
| Mecze w Ajaksie: | 172 |
MARCEL “MARCO” VAN BASTEN – urodzony 31 października 1964 roku, były zawodnik Ajaksu Amsterdam i Milanu, uznawany za legendę tych klubów, holenderskiego futbolu oraz za jednego z najwybitniejszych napastników w historii.
Van Basten przygodę z futbolem rozpoczął już w wieku siedmiu lat w amatorskim zespole EDO, ale tam natychmiastowo zorientowano się, że jest to gracz z dużo większym potencjałem od rówieśników. Po roku przeniósł się do bardziej profesjonalnego klubu UVV. Od młodzieńczych lat wspierany był przez swojego ojca, Joopa, który również był piłkarzem. Po zakończeniu swojej kariery Joop van Basten zajął się pracą z młodzieżą w różnych zespołach w Utrechcie oraz naturalnie nadzorowaniem kariery syna. Marco rozwijał się doskonale, jednak już w wieku 15 lat towarzyszyły mu liczne dyskomforty fizyczne. Jeden lekarzy z Utrechtu zalecił mu nawet porzucenie planów dotyczących piłki nożnej ze względu na problemy z kostkami. Jego zdaniem kilka treningów tygodniowo to zbyt duże obciążenie i może to się skończyć źle w przyszłości. Joop i Marco zdecydowali jednak, że młodszy z Van Bastenów będzie kontynuował swoją przygodę z piłką.
Polecenia lekarza zostały całkowicie zignorowane latem 1979 roku, kiedy to Marco przeniósł się do USV Elijkwijk. Był to największy amatorski klub w Utrechcie i zdaniem jego ojca, Marco mógł spotkać się tutaj z lepszymi trenerami oraz bardziej wymagającymi przeciwnikami. Marco poradził sobie w nowym otoczeniu i szybko został w końcu dostrzeżony przez Ajax Amsterdam. Ofertę złożył mu Aad de Mos, trener młodzieży w Amsterdamie oraz tymczasowy szkoleniowiec pierwszej drużyny od marca do czerwca 1981 roku. Van Basten miał do wyboru jeszcze kilka innych opcji, jak choćby z Utrechtu, ale ostatecznie zdecydował się na Ajax. W nowym klubie otrzymał możliwość pokazania swoich możliwości w ekipie A1 (do lat 19). Na sportowy awans nie trzeba było długo czekać.
Van Basten zadebiutował w Ajaksie w październiku 1982 roku w ligowym spotkaniu z NEC Nijmegen, zmieniając wielkiego Johana Cruijffa. Młody napastnik udokumentował swój debiut za pomocą bramki na 5:0, stając się wówczas drugim najmłodszym strzelcem gola dla Ajaksu w historii i drugim najmłodszym debiutantem. Był to jedyny występ Holendra dla Ajaksu w sezonie 1981/82.
W kolejnym sezonie to Johan Cruijff przejął niejako rolę ojca jako opiekuna Marco w futbolowym świecie. Johan wspierał młodszego zawodnika i pomagał mu w dalszym rozwoju poprzez wskazówki i instrukcje, które nie były typowo taktyczne czy techniczne. Van Basten miał nauczyć się przetrwać w środowisku futbolu, by w pełni wykorzystywać swój potencjał. Ajax w 1982 roku zdobył krajowy dublet, a młody napastnik zdobył 9 bramek w 20 występach. Sezon 1983/84 to przełom w karierze Van Bastena, który po odejściu Cruijffa musiał bardziej wziąć na siebie odpowiedzialność za drużynę, choć oczywiście nie jako jedyny. Holender w 26 spotkaniach zdobył aż 28 bramek, co po raz pierwszym w karierze uczyniło go królem strzelców Eredivisie. Znamienne było wygrane 8:2 spotkanie z Feyenoordem, w którym Van Basten popisał się hattrickiem, a jego dotychczasowy opiekun – Johan Cruijff wyglądał na bezradnego. Ostatecznie to jednak Cruijff mógł świętować mistrzostwo z ekipą z Rotterdamu, kompletując swoją sportową zemstę na władzach Ajaksu.
Rok później Van Basten ponownie został królem strzelców, zdobywając 22 bramki w 33 spotkaniach i poprowadził drużynę do odzyskania tytułu mistrzowskiego. Latem 1985 roku nowym szkoleniowcem “Joden” został Cruijff, co skłoniło Van Bastena do podpisania kolejnego kontraktu. Współpraca tych dwóch dżentelmenów miała znakomite efekty w postaci zdumiewającego sezonu w wykonaniu holenderskiego napastnika. Van Basten zdobył w lidze aż 37 bramek w 26 występach. Po raz trzeci z rzędu został królem strzelców Eredivisie, jednak ponadto tym razem sięgnął po europejskiego Złotego Buta. Znakomita forma napastnika okazała się jednak niewystarczająca, by zdobyć mistrzostwo, które powędrowało tym razem do Eindhoven.
W sezonie 1986/87 Van Basten miał coraz większe problemy zdrowotne, szczególnie doskwierał mu ból kostki. W połowie sezonu potrzebna była operacja, która przebiegła pomyślnie, ale dolegliwości nie ustały całkowicie. Holender nie przerwał jednak kariery, choć niemal po każdym meczu kostka musiała być opatrywana i okładana lodem. W tamtym roku priorytetowym celem dla Ajaksu był Puchar Zdobywców Pucharów. Van Basten nie zawiódł i pomógł drużynie w dojściu do samego finału, który rozegrano w Atenach. Ajax pokonał 1:0 Lokomitive Lipsk, a jedynego gola zdobył nie kto inny jak Van Basten. Napastnik ponadto po raz czwarty z rzędu został królem strzelców Eredivisie i poprowadził Amsterdamczyków do zwycięstwa w rozgrywkach KNVB Beker, zdobywając dwie bramki w finale. Były to ostatnie sukcesy Holendra w barwach Ajaksu, gdyż zdecydował się podpisać kontrakt z Milanem.
AC Milan
Van Basten w pierwszym sezonie na włoskich boiskach nie pokazał pełni swoich możliwości, po części przez powracającą kontuzję kostki. W połowie sezonu po raz kolejny potrzebna była operacja, wykryto kolejne problemy i ostatecznie Holender został odsunięty od gry na najbliższe pół roku. Van Basten wrócił do pełni sprawności i latem 1988 był w stanie rozegrać znakomite Mistrzostwa Europy, które wygrał z reprezentacją Holandii. Był on najskuteczniejszym graczem tego turnieju. Kolejny sezon to kolejne sukcesy. Jak się okazało, by to dopiero początek europejskiej dominacji Milanu. Klub z Mediolanu wygrał Puchar Europy w 1989 i 1990 roku. Nie zatrzymywał się również sam Van Basten, który dwukrotnie otrzymał prestiżową nagrodę – Złotą Piłkę, dla najlepszego piłkarza w Europie. Po dwóch latach Holender powtórzył ten wyczyn i po raz trzeci otrzymał to wyróżnienie. Plebiscyt ten wygrał dzięki kolejnemu fantastycznemu sezonowi w barwach Milanu, który wówczas poprowadził Fabio Capello. Mistrzostwo Włoch bez ligowej porażki, a napastnik został królem strzelców. Uraz kostki ponownie dawał o sobie znać i potrzebna była trzecia już operacja. Holender po kilku miesiącach przerwy wrócił pod koniec sezonu 92/93, ale finał Ligi Mistrzów (przegrany 0:1 z Marsylią) okazał się ostatnim w jego piłkarskiej karierze. Van Basten pozostał w Mediolanie na kolejne dwa sezony, ale zdecydowanie częściej bywał w gabinetach lekarskich, nie był już w stanie wrócić na boisko. 17 sierpnia 1995 roku ogłosił zakończenie kariery.
Reprezentacja
Van Basten zadebiutował w reprezentacji Oranje 7 września 1983 roku w spotkaniu z Islandią. Początki jego występów w narodowych barwach przyniosły głównie spore rozczarowania, ponieważ Holendrzy nie zdołali awansować zarówno na Mistrzostwa Europy 1984 jak i Mistrzostwa Świata dwa lata później.
W 1988 roku Van Basten zmagał się z kontuzją, ale zdążył wyzdrowieć, by wziąć udział w Mistrzostwach Europy na stadionach RFN. Na początku turnieju napastnik był jedynie rezerwowym, ale otrzymał szansę w drugim spotkaniu grupowym przeciwko Anglikom. Był to strzał w dziesiątkę. Holandia wygrała 3:1, a trzy bramki zdobył właśnie Van Basten. Holandia wyszła z grupy z drugiego miejsca i w półfinale musiała zmierzyć się z gospodarzami. RFN wyszedł na prowadzenie, ale Holendrzy odwrócili losy meczu po bramkach Koemana i Van Bastena. W finale rywalem było ZSRR. Na listę strzelców tym razem oprócz Van Bastena wpisał się Gullit. Holendrzy po raz pierwszy w historii zostali mistrzami Europy. Van Basten został królem strzelców (5 bramek) i najlepszym zawodnikiem turnieju.
Holendrzy rozczarowali na Mundialu w 1990 roku. W fazie grupowej padły trzy remisy, ale udało się awansować dalej. W 1/8 finału lepsi okazali się piłkarze RFN. Van Basten wystąpił w czterech spotkaniach, ale nie zdobył ani jednej bramki. Euro w 1992 roku było ostatnim wielkim turniejem z udziałem Van Bastena. Holendrzy odpadli w półfinale po rzutach karnych z Danią. Marco okazał się jedynym pechowcem, który nie wykorzystał jedenastki i to Duńczycy awansowali do finału. Van Basten swój ostatni mecz w narodowych barwach zagrał w październiku 1992 roku przeciwko Polsce.
Trener
W lipcu 2004 roku Marco van Basten dość niespodziewanie został selekcjonerem reprezentacji Holandii, którą postanowił gruntownie odmłodzić. Pierwszy poważny sprawdzian przyszedł na Mundialu w 2006 roku. Holendrzy pokonali w grupie Serbię i Czarnogórę, Wybrzeże Kości Słoniowej oraz zremisowali z Argentyną. W 1/8 finału lepsi okazali się Portugalczycy, ale Van Basten pozostał na swoim stanowisku. Dwa lata później na Euro 2008 Oranje zachwycili swoją grą w fazie grupowej, pokonując pewnie Francję, Włochy i Rumunię, ale już w ćwierćfinale sensacyjnie musieli uznać wyższość Rosjan. Van Basten jeszcze przed tym turniejem ogłosił, że od nowego sezonu zostanie trenerem Ajaksu. W Amsterdamie jego przygoda nie potrwała długo i była całkowicie rozczarowująca. Van Basten nie dokończył sezonu na tym stanowisku. W latach 2012-14 poprowadził Heerenveen, w 2014 roku AZ, po czym zadeklarował, że nie wróci już do pracy w roli szkoleniowca. Aktualnie pracuje w holenderskiej telewizji jako ekspert piłkarski.
OSIĄGNIĘCIA DRUŻYNOWE
AFC Ajax (1981-1987)
Mistrzostwo Holandii (3): 1982, 1983, 1985
KNVB Beker (3): 1983, 1986, 1987
Puchar Zdobywców Pucharów: 1987
AC Milan (1987-1995)
Mistrzostwo Włoch (3): 1988, 1992, 1993
Superpuchar Włoch (3): 1988, 1992, 1993
Puchar Europy (2): 1989, 1990
Superpuchar Europy (2): 1989, 1990
Klubowe Mistrzostwo Świata (2): 1989, 1990
Reprezentacja Holandii (1983-1992)
Mistrzostwo Europy: 1988
OSIĄGNIĘCIA INDYWIDUALNE:
Król strzelców Eredivisie: 1984, 1985, 1986, 1987
Król strzelców Serie A: 1990, 1992
Król strzelców Mistrzostw Europy: 1988
Złota Piłka: 1988, 1989, 1992
STATYSTYKI:
Ajax: 172 występy, 152 bramki
Milan: 201 występów, 105 bramek
Holandia: 58 występów, 24 bramki